Nagłe wystąpienie reakcji zapalnej, objawy, takie jak kłaczki w mleku, które można rozpoznać od razu.
Mastitis
Utrzymujące się problemy związane ze zdrowotnością wymion? Zapalenie wymienia jest przyczyną uciążliwych, nawracających kosztów? Poniżej znajdziesz przydatne informacje na temat zarządzania problemem mastitis.
Zapalenie wymienia to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych występujących w hodowli bydła mlecznego, przyczyniający się do największego zużycia środków przeciwdrobnoustrojowych w tym sektorze. Mastitis ma negatywny wpływ na dobrobostan bydła, jakość mleka i zadowolenie hodowców. Powoduje również wysokie straty finansowe.
Leczenie mastitis wymaga dobrania precyzyjnego i skutecznego protokołu postępowania w myśl zasady odpowiedzialnego stosowania antybiotyków. Środki przeciwdrobnoustrojowe należy wykorzystywać jedynie w uzasadnionych przypadkach (ocena szansy powodzenia terapii). Elastyczne i wygodne stosowanie naszych produktów ułatwia pracę i zwiększa komfort lekarzy weterynarii, hodowców i pacjentów. Dechra wspiera inicjatywę „One Health”. Naszym celem jest umocnienie pozycji lekarzy weterynarii i hodowców w walce z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, zapewniając wiedzę, praktyczne narzędzia i wsparcie diagnostyczne.
W razie jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu z naszym zespołem technicznym
Czym jest mastitis u krów?
Ogólnie mówiąc, jest to stan zapalny co najmniej jednej ćwiartki wymienia. Objawy miejscowe na poziomie wymienia to:
- ból
- obrzęk
- zaczerwienienie
- i zmiana wyglądu mleka (np. kłaczki lub krew w mleku)
Chorobie mogą towarzyszyć objawy ogólnoustrojowe takie jak:
- gorączka
- brak apetytu
- zmniejszona produkcja mleka
- i syndrom polegującej krowy (spowodowany zaburzeniami krążenia i/lub homeostatycznymi)
Pomimo znacznych ulepszeń w hodowli zwierząt i technologii doju, mastitis to nadal jeden z najbardziej powszechnych problemów zdrowotnych w gospodarstwach utrzymujących bydło mleczne. Zapalenie wymienia ma negatywny wpływ, nie tylko na dobrostan bydła i jakość mleka, ale także na zadowolenie hodowców bydła mlecznego.
Jakie są przyczyny mastitis u bydła?
Uważa się, że czynnikami wywołującymi mastitis są bakterie (tzw. bakteryjne zakażenia dowymieniowe). Zapalenie wymienia jest jednak bardziej skomplikowane niż zakażenie bakteryjne u pojedynczych krów. Reakcja zapalna w obrębie wymion może być spowodowana nie tylko przez mikroorganizmy, ale także przez urazy i czynniki toksyczne, jak również niewłaściwie dobraną dawkę żywieniową. Środowisko (obora, ściółka, warunki klimatyczne) i zarządzanie gospodarstwem (żywienie, technika dojenia oraz zarządzanie krowami w okresie przejściowym i świeżo wycielonymi) odgrywają ważną rolę w zapaleniach wymienia na poziomie stada.
Z jakimi kosztami wiąże się mastitis?
W Holandii całkowity koszt związany z zapaleniami wymienia został oszacowany na 240 EUR rocznie na każdą krowę w okresie laktacji.1 Bezpośredni koszt każdego przypadku zapalenia wymienia jest związany z kosztami leczenia (obsługa lekarza weterynarii i leki), ale także ze stratami mleka (mleko odpadowe) i problemami z zakresu bezpieczeństwa żywności.
Oprócz tego należy uwzględnić koszty pośrednie, które obejmują straty produkcyjne, dodatkową pracę i brakowanie zwierząt. Straty mleka mogą być tymczasowe lub trwałe. Dla przeciętnego przypadku klinicznego można przyjąć rozsądną (i prawdopodobnie niedoszacowaną) utratę na poziomie około 5%.2 Na przykład, ilość ta wynosi 375 litrów mleka na krowę produkującą 8000 kg mleka rocznie (270 dni laktacji), jeśli ulegnie zakażonie w trakcie drugiego miesiąca laktacji.
Ponadto, na jakość mleka może wpływać wysoka liczba komórek somatycznych oraz zmiany w jego składzie, takie jak zmniejszenie zawartości tłuszczu. Może to skutkować obniżeniem ceny skupowanego mleka i dodatkowymi opłatami.
W przeliczeniu jest to 240 EUR na każdą krowę w trakcie laktacji. W kalkulacji wzięto pod uwagę koszty wygenerowane przez środki zapobiegawcze mające na celu ograniczenie częstości występowania zapalenia wymienia. Koszty te są bardzo różne, zależne od stada, co daje lekarzom weterynarii możliwość poprawy wyników finansowych gospodarstw poprzez kompleksowe doradztwo.1
Czy mastitis krów jest zaraźliwe?
Zapalenie wymienia może być bardzo zaraźliwe. Na szerzenie się choroby wpływa wiele różnych czynników. Zależy to od zwierzęcia, patogenu chorobotwórczego, od systemu utrzymywania zwierząt oraz techniki dojenia.
Zakażenie wymienia może nastąpić w przypadku braku równowagi pomiędzy odpornością krowy a stopniem narażenia na czynniki zakaźne. Środowiskowe czynniki zewnętrzne są ważnymi czynnikami ryzyka rozwoju mastitis. Warunki pogodowe, higiena, system utrzymania i technika dojenia mają ogromne znaczenie.
Jak można zaklasyfikować mastitis?
W zależności od przebiegu choroby i drobnoustrojów chorobotwórczych, chorobę można sklasyfikować w celu uzyskania lepszego oglądu sytuacji. Klasyfikacja ta z założenia nie jest doskonała, ponieważ mogą wystąpić wyjątki od reguły.
Choroba:
Ostre zapalenie wymienia add
Przewlekłe zapalenie wymienia add
Podstępny przebieg, mało objawów, często tylko podwyższona liczba komórek somatycznych, bardzo niepokojące ekonomicznie ze względu na to, że niezauważalnie wpływa na całe stado.
Jeden wyjątek od reguły add
Zapalenia wymienia, które nie są spowodowane przez drobnoustroje. Trudność może polegać na wyodrębnięniu „głównego” patogen (zastosowane metody analityczne lub niewłaściwe pobranie próbki mleka. Jednak stan zapalny może również rozwinąć się na tle stresowym lub z braku zbilansowanej dawki pokarmowej.
Przyczyny:
Mikroorganizmy związane bezpośrednio z krową add
Bakterie te bytują na skórze krów (tzw. bakterie saprofityczne). Zazwyczaj są one dobrze przystosowane do krowy jako gospodarza, dlatego często wywołują łagodniejsze stany zapalne. Jednak niektóre z tych patogenów mogą spowodować przewlekłe zapalenie wymienia trudne do wyleczenia (gdy nie postępuje się zgodnie z określonym protokołem postępowania).
Mikroorganizmy środowiskowe add
Te drobnoustroje występują w środowisku obory. Zazwyczaj nie koegzystują dobrze z żywicielem i dlatego wywołują silne stany zapalne. Dobra wiadomość jest taka, że poprzez identyfikację patogenów i eliminację problemów związanych z higieną można skutecznie ograniczyć częstotliwość zapaleń wymienia wywołanych przez patogeny środowiskowe.
Jeden wyjątek od reguły add
Niektóre grupy bakterii składają się z wielu różnych podgrup. Na przykład niektóre Streptococcus uberis lub koagulazo ujemne Staphylococci mogą mieć właściwości przypisywane obu grupom.
Dokładne rozróżnienie dwóch wymienionych powyżej grup zostało w ostatnich latach naukowo zakwestionowane.3 W ostatnich dziesięcioleciach warunki panujące w gospodarstwach uległy drastycznym zmianom — zmiana systemu utrzymania zwierząt. W związku z tym zmieniły się schematy przenoszenia się bakterii, a niektóre z istniejących kategoryzacji chorób stały się przestarzałe.3
Jaka jest różnica między klinicznym mastitis a podklinicznym mastitis?
Podkliniczne zapalenie wymienia to choroba zwyrodnieniowa bez objawów klinicznych oraz bez widocznych zmian w mleku. Zwiększenie liczby komórek somatycznych jest jedynym sposobem identyfikacji zakażonych zwierząt.
Krowy z podklinicznym zapaleniem wymienia mogą wykazywać zmniejszoną produkcję mleka. Są zagrożone klinicznym zapaleniem wymienia i stanowią źródło zakażenia dla innych krów.
Kliniczne zapalenie wymienia opisuje stan z widocznymi objawami klinicznymi w obrębie ćwiartki wymienia i/lub mleku. Wydajność u tych zwierząt jest przez większość czasu ograniczona i często nie powraca do poprzednich poziomów, nawet po pomyślnym wyleczeniu zapalenia wymienia.
W zależności od nasilenia objawów można podzielić je na 3 stopnie.
Stopień 1 (łagodne): nieprawidłowości w mleku. Skład mleka jest inny, mogą być widoczne kłaczki, a kolor i zapach może być odmienny od prawidłowego.
Stopień 2 (umiarkowane): Widoczne zmiany w mleku i wymieniu. Ćwiartka(i) wymienia może być ciepła, opuchnięta i zaczerwieniona. Krowa odczuwa ból i może mieć gorączkę.
Stopień 3 (ostre): krowa wykazuje ogólne objawy choroby - gorączkę, objawy wstrząsowe, odwodnienie i ból. Zmiany w wymieniu i mleku.
Kliniczne zapalenie wymienia
add
Zapalenia wymienia 1. stopnia
W zapaleniu wymienia 1. stopnia pierwszym objawem klinicznym są nieprawidłowe parametry mleka. Krowa jest nadal w dobrym stanie ogólnym.
add
Zapalenia wymienia 2. stopnia
W zapaleniu wymienia 2. stopnia choroba nasila się, pojawiają się kolejne objawy kliniczne: wymię jest obrzęknięte, krowa odczuwa ból.
add
Zapalenia wymienia 3. stopnia
W zapaleniu wymienia 3. stopnia choroba nasila się jeszcze bardziej: krowa jest wyraźnie chora i odczuwa ból.
Piśmiennictwo add
1: van Soest et al. (2016): „Failure and preventive costs of mastitis on Dutch dairy farms”, J. Dairy Sci. 99:8365–8374, doi: 10.3168/jds.2015-10561.
2: Seegers et al. (2003): „Production effects related to mastitis and mastitis economics in dairy cattle herds”, Vet. Res. 34 (2003) 475–491, doi:10.1051/vetres:2003027.
3: Klaas et Zadoks (2018): „An update on environmental mastitis Challenging perceptions”, Transbound Emerg Dis. 2018; 65(1), pp. 166-185. doi: 10.1111/tbed.12704
Jak rozpoznać mastitis?
Wczesne rozpoznanie podklinicznego i klinicznego zapalenia wymienia jest ważne w kontekście zmniejszenia ryzyka rozprzestrzenienia się choroby w stadzie, skutecznego leczenia i w celu podjęcia działań profilaktycznych.
Ostre kliniczne zapalenie wymienia : add
Ostre zapalenie wymienia najczęściej rozpoznaje się natychmiast. Osoba dojąca może je zdiagnozować na podstawie wyraźnych objawów i obserwacji poszczególnych zwierząt w hali udojowej. Kłaczki w mleku są oznaką upośledzenia komórek wymienia przez komórki zapalne. Ponadto ze względu na obrzęk ćwiartek, których dotyczy problem, krowę chorą doi się trudniej niż zdrową.
Podkliniczne (przewlekłe zapalenie wymienia): add
Rozpoznanie podklinicznego zapalenia wymienia jest trudniejsze. Zakażenia podkliniczne są często wykrywane na podstawie danych ze zbiorczych prób mleka tankowego i prób indywidualnych. Przykładem jest raport wynikowy PFHBiPM. Wysoka liczba komórek somatycznych jest objawem wskazującym na podkliniczne zapalenie wymienia i ryzyko szerzenia się zakażenia wśród zwierząt w stadzie.
Jeśli gospodarstwo nie jest pod oceną PFHBiPM, ale jest wyposażone w nowoczesny sprzęt udojowy, niektóre urządzenia, takie jak roboty udojowe, mają możliwość mierzenia przewodności elektrycznej krowiego mleka i porównywać je z wartościami progowymi. Wzrost przewodności mleka jest wczesnym wskaźnikiem możliwej podwyższonej liczby komórek somatycznych i zapalenia wymienia, ale nie jest wskaźnikiem wysoce swoistym, ponieważ wzrost przewodności wywołany przez jony nie musi być związany z zapaleniem wymienia.
Jeśli w gospodarstwie nie można wykorzystać żadnej z powyższych metod, jedynym sposobem na zidentyfikowanie zwierząt wysokiego ryzyka jest wykonanie terenowego odczytu komórkowego (TOK). Test jest tani i prosty w obsłudze, ale interpretacja wyników jest często problematyczna i ma niską czułość.
Lekarze weterynarii i hodowcy odgrywają kluczową rolę w skutecznej identyfikacji krów o podwyższonej liczbie komórek somatycznych. W wielu klinikach weterynaryjnych i laboratoriach zajmujących się analizą mleka dostępne są automatyczne liczniki komórek, które zapewniają większą dokładność pomiaru. Ponadto wiele gabinetów weterynaryjnych oferuje regularną ocenę dostępnych danych zbieranych w gospodarstwie.
Co oznacza wysoka liczba komórek somatycznych i jak ją interpretować? add
Liczba komórek somatycznych (LKS) określa liczbę komórek zapalnych w mleku. „Zdrowe” mleko ma niską liczbę komórek zapalnych (na mililitr). Mimo to pewna ilość takich komórek w mleku jest stanem fizjologicznym, ponieważ ich funkcją jest zapewnienie naturalnej odporności.
Liczba komórek somatycznych jest wskaźnikiem jakości mleka i ryzyka zapalenia wymienia (patrz tabela poniżej). Przewaga krów z podwyższoną liczbą komórek somatycznych wskazuje na ryzyko wystąpienia zapalenia wymienia. Analizując poszczególne przypadki należy wziąć pod uwagę wiele czynników związanych bezpośrednio z krową, takich jak wiek, numer laktacji, genetyka i historia chorobowa. Lekarz weterynarii i hodowca odgrywają ważną rolę w interpretacji tych danych.
Wskaźniki zapalenia wymienia:
% zwierząt < 100.000 SCC/ml – próg: > 50% – cel: > 75%
% zwierząt > 100.000 SCC/ml – próg: < 50% – cel: < 25%
% zwierząt > 400.000 SCC/ml – próg: < 15 % – cel: < 8%
% zwierząt > 1.000.000 SCC/ml – próg: < 5% – cel: < 2%
% jałówek > 100.000 SCC/ml – próg: < 35% – cel: < 15%
Wskaźnik wyleczeń w okresie zasuszenia – próg: > 50% – cel: > 70%
Wskaźnik nowych infekcji w okresie zasuszenia – próg: < 20% – cel: < 10%
Wskaźnik nieuleczalnie zakażonych zwierząt – próg: < 2% – cel: 0%
Wskaźnik nowych infekcji w stadzie – próg: < 5% - cel: < 2%
- Regularne badania przesiewowe stada, tj. pobieranie prób mleka i identyfikacja drobnoustrojów chorobotwórczych (problematycznych) w danym gospodarstwie. Liczba próbek do badań przesiewowych w stadzie: 10%–20% stada z uwzględnieniem krów świeżo wycielonych, w trakcie laktacji i krów z długo utrzymującą się podwyższoną liczbą komórek somatycznych.
- W przypadku gospodarstw z problemami w zakresie zdrowotności wymion lub po zakończeniu leczenia pomocne może być przesiewowe badanie świeżo wycielonych krów w celu ochrony stada podstawowego (zwierząt produkujących mleko) przed zakażeniem patogenami przeniesionymi przez krowy w zasuszeniu/jałówki. Praktyczna rada: cotygodniowe badanie RT-PCR próbki pulowanej z taksówki mlecznej dla cieląt. Można śmiało założyć, że próbki większości krów świeżo wycielonych są już zebrane w taksówce mlecznej.
Dlaczego wykonuje się badanie bakteriologiczne mleka?
Indywidualne próby mleka należy pobierać w ostrych przypadkach z klinicznym zapaleniem wymienia i od krów, u których podejrzewa się podkliniczne zapalenie wymienia z wyraźnie podwyższoną liczbą komórek somatycznych (>400 000 komórek/ml).
Bakteriologia dysponuje kilkoma metodami identyfikacji patogenu/bakterii wywołujących chorobę. Następnie można również dowiedzieć się, na który środek przeciwdrobnoustrojowy patogen jest wrażliwy, aby wprowadzić optymalne leczenie. Poniżej znajduje się bardzo krótkie i uproszczone objaśnienie różnych metod badania:
Badanie bakteriologiczne
Próbkę mleka posiewa się (nakłada się) na kilku selektywnych pożywkach hodowlanych. Jeśli na jednej z pożywek rozwinie się kultura dominująca, oczyszczona próbka zostaje przeniesiona do odpowiedniego bulionu. Po wyhodowaniu czystej kultury, próbkę tę można poddać dalszym badaniom biochemicznym.
MALDI TOF
Jest to metoda służąca do masowej analizy, wykorzystująca częściowo zautomatyzowaną spektrometrię mas. Oczyszczona próbka (standardowe rozcieńczenie) jest wystawiona na działanie źródła światła. Na podstawie wyniku pomiaru odbicia i absorpcji przez badaną próbkę można określić patogen chorobotwórczy.
PCR w czasie rzeczywistym (RT-PCR)
Jest to w pełni zautomatyzowana metoda. Komórki w próbce są rozbijane w celu odsłonięcia materiału genetycznego komórki. Markery biochemiczne mogą wiązać się ze znanymi sekwencjami genetycznymi szczepów bakteryjnych co umożliwia zidentyfikowanie podgatunków. Chociaż metoda ta jest niezwykle precyzyjna i może nawet wykrywać martwe mikroorganizmy w badanej próbce (lub trudne do wyizolowania i hodowli) ma wadę polegającą na braku możliwości określenia antybiotykowrażliwości oczyszczonej próbki.
Analiza laboratoryjna w celu identyfikacji patogenu chorobotwórczego jest stosunkowo tania. Wiele lecznic weterynaryjnych zapewnia również usługę badania próbek mleka wykonywaną na miejscu, w gabinecie. W ten sposób można szybciej uzyskać porady dotyczące leczenia i zarządzania stadem. Metody MALDI TOF i RT PCR wymagają większych inwestycji finansowych i zwykle są dostępne jedynie w certyfikowanych laboratoriach.
Rola badania bakteriologicznego jest bardzo ważna z wielu powodów:
- znajomość patogenu chorobotwórczego jest podstawą prawidłowego, ukierunkowanego leczenia
- systemy zarządzania i utrzymania zwierząt mogą być dostosowywane do patogenu będącego problemem w danym gospodarstwie
- dodatni wynik posiewu bakteryjnego jest bardziej prawdopodobny w przypadku krów "świeżo" wykrytych (podwyższenie LKS nastąpiło niedawno), które wytypowano do badania w trybie interwencyjnym
Jak prawidłowo pobrać próbkę mleka?
Aby uzyskać wiarygodne informacje zwrotne z laboratorium, próbka mleka nie może zawierać zanieczyszczeń (bakterii kontaminujących). Bakterie kontaminujące próbkę mogą pochodzić z rąk osoby pobierającej mleko, środowiska, kału (np. defekacja w trakcie pobierania próbki), skóry strzyka lub kanału strzykowego.
W związku z tym istnieje wiele wskazówek i protokołów postępowania wspierających prawidłową technikę pobierania próbek mleka.
Lekarz weterynarii udzieli odpowiednich instrukcji jak "czysto" pobrać taką próbkę
Dlaczego określanie antybiotykowrażliwości jest tak ważne?
Po uzyskaniu wyniku posiewu (badania bakteriologicznego), laboratorium może wykonać badanie anytbiotykowrażliwości, inaczej zwane antybiogramem ,w celu określenia, na jakie środki przeciwdrobnoustrojowe patogen jest wrażliwy. Są to kluczowe informacje niezbędne do zaordynowania prawidłowego, ukierunkownego i skutecznego leczenia. Ponadto badania te zyskują na ważności w kontekście rozwoju opornych bakterii w szpitalach dla ludzi. Należy pamiętać, że sektor zwierząt gospodarskich odgrywa kluczową rolę w odpowiedzialnym stosowaniu środków przeciwdrobnoustrojowych.
- Rozważne stosowanie antybiotyków - leczenie pierwszego rzutu z wykorzystaniem substancji z kategorii D (zgodnie z kategoryzacją antybiotyków opracowaną przez EMA)
- Wyniki przydatne do oceny i monitorowania leczenia zapalenia gruczołu mlekowego 2. i 3. stopnia
- Wyniki pomocne w wyborze leczenia zapalenia gruczołu mlekowego 1. stopnia i subklinicznego zapalenia wymienia
- Identyfikacja opornych bakterii (wytwarzające β-laktamazy, MRSA, ESBL, wytwarzające AmpC)
Minimalizowanie ilości zużywanych środków przeciwdrobnoustrojowych zaczyna się od wyboru zwierząt. Nie należy leczyć zwierząt przewlekle chorych ze stale nawracającymi objawami zapalenia gruczołu mlekowego. Natomiast leczenie należy podejmować zawsze w przypadku "świeżo" zakażonych krów, u których określono patogen chorobotwórczy i jego wrażliwość.
Dechra produkuje wysokiej jakości produkty lecznicze weterynaryjne i poczuwa się do współodpowiedzialności za prawidłowe stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych. W związku z tym koncentrujemy się na opracowywaniu i wytwarzaniu leków przeciwdrobnoustrojowych o wąskim spektrum działania, ukierunkowanych na konkretne bakterie, co przyczynia się do minimalizacji ryzyka rozwoju oporności. Wspieramy lekarzy weterynarii i hodowców w wyborze odpowiedniego, ukierunkowanego programu leczenia.
Dechra opracowała „Dechra Paper Ring”, który służy do oznaczania antybiotykowrażliwości (panel antybiotyków o wąskim spektrum działania). Dechra Ring ułatwia i przyspiesza badanie wrażliwości oraz pomaga w doborze ukierunkowanej metody leczenia.
Dechra Ring to praktyczne narzędzie ułatwiające przeprowadzanie testów wrażliwości w lecznicy weterynaryjnej. Badania wykonywane na miejscu pozwalają na szybkie udzielenie porady, wprowadzenie leczenia i ewentualnych działań naprawczych w kontekście zarządzania stadem.
Jak skutecznie leczyć mastitis?
Odkrycie antybiotyków i dostępność tych substancji od drugiej połowy XX wieku zaowocowały rewolucją w medycynie weterynaryjnej oraz poprawą jakości mleka.1 W latach 1927-1956 ustalono powiązania między różnymi gatunkami bakterii i zapaleniem wymienia. Konsekwencje dla zdrowia publicznego były główną przyczyną zainteresowania się tą jednostką chorobową.2
W latach 60. i 70. XX wieku opracowano kilka schematów leczenia antybiotykami. Niektóre z tych programów są stosowane do dziś.2 Niezmiennie, poczynając od lat 90., rośnie świadomość w zakresie rozwoju oporności bakterii na środki przeciwdrobnoustrojowe (np. gronkowiec złocisty oporny na metycylinę (MRSA)). Przepisy ustalone przez władze na poziomie krajowym zaczęły uwzględniać (np. w Holandii od 2005 roku) bardziej restrykcyjne zasady stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych.1
Dostępność skutecznych opcji leczenia ma zasadnicze znaczenie dla dobrostanu zwierząt. Dlatego głównymi celami leczenia są:
- wyleczenie obecnej choroby
- przywrócenie produkcyjności chorego zwierzęcia
- uniknięcie nawrotu choroby
- zapobieganie zakażeniu innych zwierząt
Odpowiedzialne stosowanie antybiotyków oznacza, że za wszelką cenę należy unikać niepotrzebnej lub prawdopodobnie mało skutecznej antybiotykoterapii. Pytania, które należy sobie zadać, aby określić jasny cel leczenia:
- Jaki jest przebieg choroby?
- Czy jest to pierwsze/kolejne zapalenie wymienia stwiedzone u tej krowy w aktualnej laktacji?
- Czy krowa zlicza się do tzw. milionerek (LKS powyżej miliona w kilku badaniach z rzędu)?
- Ile lat ma krowa?
- Jaka jest wartość krowy?
- Czy znane są patogeny najczęściej występujące w danym gospodarstwie (wiodące patogeny powodujące zapalenie wymienia)?
- Czy w tym miesiącu wystąpiła nietypowa liczba zakażeń gruczołu mlekowego?
Przy wyborze optymalnego leczenia należy wziąć pod uwagę wiele dodatkowych kwestii. Częste konsultacje z lekarzem weterynarii mogą pomóc w ocenie ich istotności. Wybór leczenia zależy od czynników związanych z krową i patogenem oraz dostępnością substancji czynnych. Wyboru należy więc dokonać na podstawie prawdopodobieństwa skutecznego wyleczenia.
W przypadku dużego odsetka krów ze znacznie podwyższoną LKS, można rozważyć leczenie kombinowane (antybiotyk podawany miejscowo i ogólnie). Leczenie ogólnoustrojowe obniża LKS u krowy.3 Bakteriologiczny wskaźnik wyleczeń, w przypadku wielu zakażeń na tle bakterii Gram-dodatnich, wzrasta, gdy podejmuje się leczenie kombinowane.4
Dostępne substancje czynne zawarte w lekach weterynaryjnych dla bydła definiują następujące metody skutecznego leczenia mastitis:
Łagodzenie bólu add
Zapalenie gruczołu mlekowego jest bolesne (obrzęk wymienia, zwiększone ciśnienie). Krowy z mastitis, doi się trudniej niż zdrowe ze względu na toczącą się reakcję zapalną. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) zyskały na popularności i obecnie są dość powszechnie stosowane w protokołach leczenia zapaleń wymienia u bydła. Korzyści wynikające z zastosowania NLPZ obejmują ograniczenie stanu zapalnego i działania endotoksyn.6
Nawet pojedyncza dawka NLPZ, podana wystarczająco wcześnie, zwiększa prawdopodobieństwo wyleczenia.5 Skutkuje to obniżeniem liczby komórek somatycznych, mniejszymi stratami mleka, lepszymi wynikami klinicznymi leczenia i wyższą przeżywalnością. Uwzględnienie NLPZ w protokole leczenia wpływa również pozytywnie na płodność (po przechorowaniu).7,8
Odpowiedni antybiotyk add
Deczyję o dobraniu odpowiedniego antybiotyku podejmuje lekarz weterynarii. Cefalosporyny, czyli tak zwane inhibitory gyrazy, są wysoce skutecznymi lekami, ale nie powinny być stosowane jako leki pierwszego rzutu w łagodnych przypadkach zapalenia gruczołu mlekowego. Dostępne są skuteczne, alternatywne leki.
Szczególnie w przypadku "świeżych" zapaleń wymienia, przydatne może być, nie tylko leczenie miejscowe (tuby dowymieniowe), ale także ogólne (leki iniekcyjne). Skuteczność leczenia znacząco wzrasta w przypadku niektórych patogenów bytujących naturalnie na skórze krowy.4
Mając na uwadze ograniczanie ryzyka rozwoju antybiotykooporności, niezwykle ważny jest wybór odpowiedniej substancji czynnej, prawidłowo dobrana dawka oraz czas trwania leczenia wynoszący co najmniej 3 dni.
Płynoterapia add
Jeśli krowa wykazuje objawy związane z zaburzeniem krążenia (osłabiony apetyt, zapadnięte gałki oczne, trudność w podnoszeniu się/zaleganie), wymaga ona pilnej konsultacji lekarza weterynarii. W celu ustabilizowania niewydolności krążenia, zwierzę powinno otrzymać wlew dożylny płynów i minerałów.
Czy zapalenie wymienia wywołane E. coli (colimastitis) to przegrana sprawa?
W praktyce termin „zapalenie wymienia na tle E. coli” jest synonimem ostrego zapalenia wymienia. Natomiast, za wywołanie miejscowych i ogólnych ostrych objawów zapalenia wymienia odpowiada wiele patogenów, dlatego nie można jednoznacznie stwierdzić, że Escherichia coli jest przyczyną każdego ostrego zapalenia gruczołu mlekowego. Inne bakterie, takie jak Klebsiella spp., lub S. aureus, mogą wywoływać podobne objawy jak E. coli.12,14 Tylko badania bakteriologiczne mogą z pewnością potwierdzić patogen będący przyczyną choroby.
Bez względu na patogen chorobotwórczy, zwierzęta te są często w stanie zagrażającym życiu i wymagają pilnej pomocy. Efekty leczenia ciężkiego przebiegu zapalenia wymienia są różne. Zapalenie wymienia 3. stopnia może zagrażać życiu zwierzęcia, głównie z powodu posocznicy i/lub wstrząsu. W kilku publikacjach wykazano, że średni wskaźnik powodzenia leczenia i prawdopodobieństwo przywrócenia produkcji mleka wynosi około 75%.4,9
Co ciekawe, dobór antybiotyku nie wpływa znacznie na zmianę tych wartości procentowych.4,9 Co więcej, publikacje pokazują, że stosowanie substancji czynnych, które słabo przenikają do gruczołu mlekowego, wiąże się ze zwiększonym współczynnikiem przeżycia.10 Wyniki te wskazują również, że w pierwszej kolejności należy zająć się leczeniem posocznicy, toksemii i objawów zaburzeń sercowo-naczyniowych. Nie ma uzasadnienia dla stosowania leków dowymieniowych o szerokim spektrum działania w przypadkach łagodnego lub umiarkowanego zapalenia wymienia wywołanego przez E. coli.11
Rozpoznanie pierwszych objawów colimastitis
W przypadku ostrego zapalenia wymienia wywołanego przez E. coli stan zdrowia krowy może szybko ulec pogorszeniu. Szybkie rozpoznanie pierwszych objawów i natychmiastowe podjęcie działań jest kluczowe. W ciągu pół godziny krowa może zmienić się z „nie do końca zdrowej” w chorą krowę z gorączką powyżej 40oC i znacznym stwardnieniem zakażonej ćwiartki wymienia. Następnie stan krowy może szybko ulegać dalszemu pogorszeniu. Im wcześniej w przebiegu choroby zostanie wdrożone leczenie, tym większa szansa na wyzdrowienie. Dlatego tak ważne jest, aby hodowcy i osoby obsługujące krowy dobrze znali swoje zwierzęta, co pozwoli im szybciej zauważyć nietypowe zachowania.
Jak radzić sobie z mastitis wywołanym przez E. coli?
Gdy bakterie grupy coli umierają, uwalniana jest endotoksyna ze ściany komórkowej bakterii, co powoduje wiele objawów obserwowanych u chorych zwierząt. Potencjalnie może dojść do wstrząsu.13
Czynniki wirulencji szczepów bakterii grupy coli to wykorzystywanie laktozy jako źródła energii oraz zdolność do przetrwania w środowisku zbliżonym do beztlenowego.13 Oznacza to, że są przystosowane do warunków panujących w wymieniu i namnażają się w krótkim czasie. W rzadkich przypadkach dochodzi do migracji bakterii grupy coli do układu krążenia (posocznica), ponieważ bariera krew-mleko ulega zniszczeniu.13 Posocznica wiąże się z gorszym rokowaniem. Właśnie ze względu na opisane powyżej czynniki, szybkie podjęcie działań i odpowiednie postępowanie terapeutyczne odgrywają kluczową rolę w procesie wyzdrowienia.
Przywracanie równowagi płynów ustrojowych (homeostazy) add
Doraźnym postępowaniem będzie dożylne podanie, przez lekarza weterynarii, płynów o wysokim stężeniu (hipertonicznych). Jest to interwencyjne działanie polegające na "zaciągnięciu" dużej ilości wody do układu krążenia. Krowy poddane takiej płynoterapii powinny później pić dużo wody. Pomocna może być również doustna płynoterapia.11 Dodatkowe płyny umożliwiają szybsze usunięcie toksyn z ciała.
Wsparcie żwacza add
Żwacz jest wyjątkowym narządem wpływającym na metabolizm bydła. Zachowanie funkcji żwacza umożliwia pobieranie paszy i szybki powrót do zdrowia.
Bolusy wspomagające funkcję żwacza oraz dodatki paszowe zawierają żywe drożdże, które wspierają fizjologiczną florę żwacza i procesy fermentacji. Bufory, takie jak węglan sodu lub potasu, mogą pomóc w stabilizacji pH żwacza w przypadku atonii. Aminokwasy i witaminy stymulują metabolizm i wspomagają produkcję glukozy w wątrobie.
Leczenie przeciwbólowe i przeciwzapalne add
Nie tylko pomaga złagodzić niektóre objawy wstrząsu, ale także może wpłynąć na poprawę samopoczucia krowy, dzięki czemu szybciej zacznie jeść i pić. Wpływa korzystnie na powrót krowy do zdrowia, ogranicza objawy zapalenia (obniżenie LKS i temperatury ciała), stymuluje motorykę żwacza, co ostatecznie przekłada się na mniejsze prawdopodobieństwo usunięcia chorej sztuki ze stada.5,11
Podsumowując, leczenie mastitis wywołanego przez E. coli nie musi być przegraną sprawą. Warto podjąć wyzwanie i pracę nad powrotem krowy do zdrowia!
Zapobieganie colimastitis
Jak sama nazwa wskazuje, bakterie środowiskowe pochodzą z bezpośredniego otoczenia krów i tylko sporadycznie mają charakter zakaźny. Jeśli bakterie grupy coli są głównymi patogenami powodującymi zapalenia wymienia w danym gospodarstwie, lekarz weterynarii może pomóc w poszukiwaniu prawdopodobnych źródeł infekcji.
Niezwykle ważne jest indywidualne podejście do gospodarstwa. Zrozumienie drogi przenoszenia się bakterii i powiązań pomiędzy poszczególnymi zakażeniami pomaga zidentyfikować słabe punkty czyli tzw. wąskie gardło każdego gospodarstwa. Niewielkie zmiany w zarządzaniu higieną na poziomie gospodarstwa mogą często prowadzić do znacznej poprawy sytuacji.
Środowiskowa kontrola zapalenia wymienia (krytyczne punkty higieny): add
- Rodzaj ściółki do legowisk: nieorganiczny materiał (piasek lub wapno) ma mniejszy udział bakterii w składzie niż materiał organiczny na bazie celulozy (trociny, słoma lub obornik)13
- Regularna wymiana ściółki
- Przechowywanie i źródło pochodzenia ściółki
- Odpowiedni rozmiar legowiska zapobiega urazom strzyków i poprawia komfort wypoczynku krów
- Czystość krów
- Usuwanie owłosienia z wymion
- Ograniczanie stresu cieplnego
- Odpowiednio opracowana dawka pokarmowa, zwłaszcza w okresie zasuszenia
- Zarządzanie krowami w zasuszeniu i w okresie przejściowym – w tym czasie może dojść do subklinicznego zakażenie gruczołu mlekowego, które we wczesnej fazie laktacji rozwinie się w pełnoobjawowe mastitis14
- Kąpiel strzyków i kubki do dippingu
- Usuwanie obornika
Autorzy
Matthias Riedel Mag. med. vet.
Business Manager w dziale szczepionek i bydła
Dechra Veterinary Products
lek. wet. Aleksandra Krawczyk
Product Manager w dziale zwierząt gospodarskich / Technical Manager ds. bydła
Dechra Veterinary Products
Piśmiennictwo add
- D. C. Speksnijder et al., 2014: “Reduction of Veterinary Antimicrobial Use in the Netherlands. The Dutch Success Model.”; Zoonoses and Public Health 62(1), pp: 79–87.
- P. L. Ruegg, 2017: “A 100-Year Review: Mastitis detection, management, and prevention”; J. Dairy Sci. 100(12), pp: 10381–10397. doi: 10.3168/jds.2017-13023
- Sérieys et al., 2005: “Comparative efficacy of local and systemic antibiotic treatment in lactating cows with clinical mastitis”; J Dairy Sci. 88(1), pp: 93-9. doi: 10.3168/jds.S0022-0302(05)72666-7
- Steeneveld et al., 2011: “Cow-specific treatment of clinical mastitis: an economic approach.” J dairy Science; Jan;94(1): 174-88. doi: 10.3168/jds.2010-3367
- McDougall et al, 2009: “Effect of treatment with the non-steroidal anti-inflammatory meloxicam on milk production, somatic cell count, probability of re-treatment, and culling of dairy cows with mild clinical mastitis. J. Dairy Sci. 92:4421–4431.
- James Breen, 2017: “The importance of nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) in mastitis therapeutics”; Livestock; 22(4), pp. 182–18. doi: 10.12968/live.2017.22.4.182
- McDougall et al., 2016: “Addition of meloxicam to the treatment of clinical mastitis improves subsequent reproductive performance.” J. Dairy Sci. 2016: 99; pp: 2026-2042; doi: 10.3168/jds.2015-9615
- Felix J. S. van Soes et al., 2018: “Addition of meloxicam to the treatment of bovine clinical mastitis results in a net economic benefit to the dairy farmer.” J. Dairy Sci. 101(4), pp. 3387–3397; doi: 10.3168/jds.2017-12869
- L.Sujola et al., 2010 Efficacy of enrofloxacin in the treatment of naturally occurring acute clinical Escherichia coli mastitis; J. Dairy Sci. 93 :1960–1969, doi: 10.3168/jds.2009-2462.
- R. J. Erskine et al., 2002 Efficacy of Systemic Ceftiofur as a Therapy for Severe Clinical Mastitis in Dairy Cattle; J. Dairy Sci. 85(10):2571-5, doi: 85(10):2571-5
- Sujola et al., 2013: “Treatment for bovine Escherichia coli mastitis – an evidence-based approach”; J. vet. Pharmacol. Therap. doi: 10.1111/jvp.12057
- R. G. M. Olde Riekerink et al., 2008: “Incidence Rate of Clinical Mastitis on Canadian Dairy Farms”, J. Dairy Sci. 91, pp: 1366–1377. doi:10.3168/jds.2007-0757
- J. Hogan, K. L. Smith, 2003: “Coliform mastitis”, Vet. Res. 34, pp: 507–519. doi: 10.1051/vetres:200302
- Klaas et Zadoks, 2018: “An update on environmental mastitis: Challenging perceptions”, Transbound Emerg Dis. 2018; 65(1), pp. 166-185. doi: 10.1111/tbed.12704
Produkty
lock Zaloguj się na swoje konto Dechra
account_box Nie masz jeszcze konta?
Zarejestruj się teraz, aby uzyskać dostęp do:
- pełnych informacji o produktach i schorzeniach,
- darmowych materiałów pomocniczych, filmów i nagrań,
- Akademii Dechra: naszej DARMOWEJ platformy e-learningowej!